در مورد تاریخچه ژئودزی می توان به ریشه یونانی کلمه ژئودزی به معنای تقسیم کردن زمین اشاره کرد. این تعریف نشان می دهد که از نظر تاریخی، ژئودزی با تهیه نقشه و تجزیه و تحلیل در مورد وضعیت زمین و داده های مکانی ارتباط نزدیکی دارد.تقریباً در اواخر قرن 19 میلادی دانشمندی به نام هاملت (F.R Hamlet) تعریف ژئودزی را به "علم اندازه گیری و تهیه نقشه از سطح زمین" محدود کرد. اگر چه این تعریف ممکن است فشرده به نظر برسد ولی اساساً بیانگر آنچه امروزه به‌عنوان ژئودزی ارائه می‌شود می باشد.

در مورد تاریخچه ژئودزی می توان به ریشه یونانی کلمه ژئودزی به معنای تقسیم کردن زمین اشاره کرد. این تعریف نشان می دهد که از نظر تاریخی، ژئودزی با تهیه نقشه و تجزیه و تحلیل در مورد وضعیت زمین و داده های مکانی ارتباط نزدیکی دارد.تقریباً در اواخر قرن 19 میلادی دانشمندی به نام هاملت (F.R Hamlet) تعریف ژئودزی را به "علم اندازه گیری و تهیه نقشه از سطح زمین" محدود کرد. اگر چه این تعریف ممکن است فشرده به نظر برسد ولی اساساً بیانگر آنچه امروزه به‌عنوان ژئودزی ارائه می‌شود می باشد.

ژئودزی معمولاً به طریقه یا روشی اطلاق می‌شود که برای تهیه نقشه های دقیق از یک منطقه بسیار وسیع نظیر یک کشور یا یک استان به کار می رود و در حقیقت این نوع نقشه برداری یک جنبه ملی دارد. همچنین برای تعیین فرم و شکل زمین و علوم مربوطه به آن مورد استفاده است. در این نوع نقشه برداری زمین مسطح فرض نشده بلکه انحناء آن در نظر گرفته می‌شود به همین جهت محاسبات روی سطح بیضوی شکلی که به جای شکل زمین انتخاب می گردد انجام می گیرد.

بنابراین نقشه برداری کلاسیک که شامل تعیین موقعیت، مکان یابی عوامل، اندازه گیری تغییرات ناشی از حوادث طبیعی مثل زلزله و تعیین سطح دریا (از ارتفاعی که ماهواره قرار دارد) می باشد، همگی در شاخه ژئودزی گنجانده می شوند که این به عنوان اولین جزء مهم در گرایش ژئودزی به حساب می آید.

دومین جزء اصلی ژئودزی عبارت است از تعیین میدان جاذبه خارجی زمین (ژئوئید) که تعیین بردار جاذبه محلی نیز از جمله مواردی است که در این شاخه از ژئودزی گنجانده می‌شود.

پایه سوم ژئودزی مربوط است به بررسی حرکت وضعی زمین و تعیین موقعیت آن. تمام اندازه گیریهای ژئودتیک با توجه به کاربری مورد نظر در یک چهار چوب مرجع-مثلاً یک چهارچوب مختصات محلی- سنجیده می‌شود. و تبدیلات بین آنها (با توجه به حرکت وضعی زمین و تغییرات محوری آن) بستگی به زمان دارد. بنابراین همانطور که بیان شد، هدف ژئودزی مدرن جمع بندی سه شاخه فوق می باشد (ژئومتری، جاذبه و حرکت وضعی زمین).

رشته ژئودزی امروزه به لحاظ پیشرفت وسیع روش های عددی و ابزار محاسباتی (کامپیوتر)، به صورت یک رشته کاربردی و کار آمد در دنیا تبدیل شده، دارای زمینه های وسیع و متنوع تحقیقاتی روزآمد می باشد. علم ژئودزی از زمره علوم قدیم در تاریخ علوم می باشد. هدف آن به طور اعم تعیین میدان ثقل و شکل هندسی زمین می باشد. تعیین شکل هندسی زمین (شکل سطح فیزیکی زمین) با توجه به وسعت بزرگ خشکی ها که شامل کویر، جنگل، باطلاق، بیابان، و مناطق صعب العبورمی باشد و وسعت بزرگ دریا ها که 78% سطح زمین را تشکیل می دهد تنها با روش های زمینی امکان‌پذیر نبوده از روش های دیگری که مجهز به سیستم GPS است استفاده می گردد. هنوز شکل قسمت عمده ای از سطح زمین تعیین نشده باقی مانده است. امروزه به لحاظ ابداع دستگاه های دقیق اندازه گیری فواصل بزرک ژئودزی VLBI و تعیین دقیق موقعیت ژئودزی GPS و دستگاه های دقیق گراویمتری، تعیین تغییر شکل زمین و تعیین دقیق میدان ثقل زمین از وظایف اخص ژئودزی می باشد. تعیین دقیق میدان ثقل نیازمند اندازه گیری های در گستره وسیع و در واقع در تمام روی زمین دارد. انجام این مهم تنها با روش های زمینی امکان‌پذیر نیست. روش های مختلف آنالیز مدار ماهواره های ژئودزی نزدیک به زمین و روش های اندازه گیری شتاب ثقل در ماهواره (Satellite Gravimetry) امروزه در کار تعیین حد اقل تغییرات عمده میدان ثقل زمین کاربرددارد. تعداد زیادی مدل های جهانی پتانسیل جاذبه زمین وجوددارند که تنها دارای تغییرات عمده بوده و فاقد جزییات میدان ثقل می باشند. برای تعیین جزئیات، روش های مستقیم زمینی گرانی سنجی محلی (Terrestrial gravimetry) مورد نیاز می باشد. خود اندازه گیری گرانی (شتاب ثقل) به صورت پوششی در سطح کل زمین به روش های غیر زمینی ولی در عین حال نزدیک به زمین به نام روش های هوا برد و یا (airborne gravimetry & gradiometry)نیاز دارد. اندازه گیری شکل زمین در دریا ها و تعیین موقعیت حرکت جریان های دریائی و موقعیت منابع غذائی و معدنی عظیم موجود در اقیانوس ها با روش ارتفاع یابی دقیق ماهواره ای (satellite altimetry) انجام می گیرد. تعیین تغییر شگل زمانی (temporal variations) زمین در اثر انواع پدیده های ژئودینامیکی به وسیله دستگاه های دقیق امروزی انجام می گیرد. مخصوصا به لحاظ اهمیت حیاتی، پدیده حرکت پلیت های تکنونیکی که نهایتا موجب بروز زمین لرزه های مخرب می گردند بیشتر مورد توجه جهانی می باشد. اندازه گیری حرکت قاره ها در ابعاد جهانی، منطقه ای و محلی با روش های نسبی آنالیز کرنش (strain) در نقاط پراکنده روی گسل های زمین شناسی و در نقاط با پوشش یکنواخت در سطح منطقه با روش های ژئودزی و میکرو ژئودزی (geodesy & micro geodesy) انجام می گیرد. با این روش ها می توان موقعیت نقاطی را از سطح زمین که در آن ها فشار های تکتونیکی در حال افزایش می باشند تعیین کرد. کلاً روش ها ئی که با آن ها پدیده های ژئودینامیکی و آثار آن ها در شکل و میدان ثقل زمین به صورت کیفی و کمی مطاله می‌شود به روش های ژئودینامیک (geodynamics) معروف می باشند.

 

 

منبع:پایگاه ژئوماتیک و عمران

---